2.UNITATE DIDAKTIKOA: ARRISKUEN AZTERKETA
Zer ikasiko duzu unitate honetan?
- Zer dira arriskuak eta zer kalte egiten dute
- Nola burutzen da arriskuen analisia
- Nola egin eta interpretatzen arrisku mapak
2.1. AURREIKUSPEN FASEA
Fase honetan eremu batean egon daitezken arrisku
guztiei buruzko informazioa jasotzen da, baita eragin dezaketen kalteak
eta larrialdiaren aurrean erabiliko diren bitarteko eta baliabideak.
Unitate honetan landuko duguna:
-
Arriskuen identifikazioa
-
Eragin dezaketen kalteen
balorazioa
-
Arriskuen kuantifikazioa eta
zonifikazioa (división de un área geográfica)
2.2
ARRISKUAK ETA KALTEAK
Larrialdi-plan baten helburua eremu batean dauden
arriskuak identifikatzea da eta hauek gutxitzeko neurriak ezartzea.
Beraz, arrisku eta kalte kontzeptuak
larrialdi-plan guztien abiapuntua dira.
2.2.1 ARRISKUA
Arriskua edozein izaera duten gertaerek sor dezaketen kalte kolektiboa
da.
Arriskuak jatorriaren arabera 3 mailetan banatzen dira:
-
Naturalak
-
Teknologikoak
- Antropikoak
1) Arrisku naturalak:
ez ditu gizakiaren jarduerak edo
gizakiak berak eragiten. Bertan bereizten dira:
- Geologikoak (lur-jauziak.....)
- Uholdeak
- Klimatikoak (elurteak, elur-jauzi, izozte....)
- Sismikoa
- Sumendia
2) Arrisku teknologikoak:
teknologiaren erabileratik eratorritakoak dira. Hauen
barne bereizten dira:
●
Industriala:
- Produktu kimiko
arriskutsuen fabrikazioa, manipulazioa eta biltegiratzea
-
Lehergailu eta munizioen fabrikazio eta biltegiratzea
- Meategiak
- Hondakin
toxiko eta arriskutsuen tratamendu-instalazioak
Substantzia arriskutsuen garraioari lotutakoa: airekoa, itsasokoa, trenbide, errepide
Industrien eraisketa (derrumbe)edo suteak
Nuklearra: zentral nuklearrak
3) Arrisku antropikoak:
giza-jardueraren ondorioz gertatutakoak dira. Motak:
Eraiketak
eta suteak: hirikoa, basokoa
Herritarren
oinarrizko hornikuntza arazoak: elikagaiak, ura, gasa,
elektrizitatea.....
Garraio publikoari lotua:
airekoa, itsasokoa, trenbidekoa, errepidekoa
Giza kontzentrazio handietan:
jendetza handia biltzen duten eraikuntza eta toki publikoak, jolaserako edo kiroletarako zentro ludikoak.
Istripu eta desagertzeak: mendian,
itsasoan, urtegietan, kobazuloetan.
Epidemiak.
Izurriteak.
Kutsadurak: elikaduran, urean edo
atmosferan (jatorri teknologikoa ez
dutenean)
Arrisku kosmikoa.
Atentatuei lotutakoak.
2.2.2
KALTEAK
KALTEA: gertaera baten ondorio
negatiboa da.
Kalteak, agertzen diren unearen arabera sailkatzen dira:
ZUZENEKO KALTEAK:
gertaeran zehar, berehala gertatzen diren giza kalte eta kalte materialak dira.
ZEHARKAKO KALTEAK:
gertaeraren ondorioetatik eratorriak dira. Gertaera baten zuzeneko kalteak
beste kalte batzuk eragiten dituzte, heriotzak laguntza ez delako iristen,
salbamendu garaian istripuak,...
DOMINO
EFEKTUA: kalte larri batek eragindako kalte kateamendua da. Adib: zegoen errepide
bakarra erabil ezinik geratzea
DEMULTIPLIKAZIOA: kaltea zabaldu ez dadin
egiten diren ahaleginak dira domino efektua geldiarazteko.
Adib: gas hornidura moztu.
KALTE BERANTIARRAK (tardios): gertaera bat izan eta denbora luzera gertatutakoak
dira.Adib: epidemiak, etxebizitzarik ez izatea,...
2.2.3
SENTIKORTASUNA ("vulnerabilidad" delakoa)
Elementu, pertsona, eraikuntza.... batek kalteak jasateko
duen aurretiko joera da.
Elementu baten sentikortasuna kontsideratu
daiteke:
Orokorrean arrisku baten aurrean: egituran arazoak dituen
eraikuntza bat sentikorragoa izango da -edozein gertaeraren aurrean- arazoak ez
dituena baino.
Arrisku jakin bati lotuta: eraikuntza bat, nahiz eta ondo
eraikia izan, uholdeen aurrean sentikorragoa izan daiteke eraikia izan den
lekuagatik.
2.3-
ARRISKUEN IKERKETA
2.3.1
ARRISKUEN IDENTIFIKAZIOA
Eremu bat mehatxatzen duten arriskuak mugatzea da.
Eremu batean lehenik zein gertaera katastrofiko eman
diren eta nola garatu diren eta izan dituen ondorioaren azterketak, etorkizunean gerta daitekeena
aurreikustea laguntzen du.
Zenbait gertakari edo parametroren azterketak eta
jarraipenak, batez ere Estatu Agentziak egiten badu, eremu bateko arriskuak
identifikatzen eta zenbatzen laguntzen du.
Arriskuen identifikazioan kontutan izan behar dira DATU
ZIENTIFIKOAK eta GIZA JARDUERA.
Datu zientifikoak:
Adibidez: Geografi Institutu Nazionalak badu mapa bat non
agertzen diren lurrikara arrisku maila, edo Meteorologiko Institutu Nazionalak
euriari buruzko informazioa du.
Mapak ikusi.
Giza
jarduera:
Aurrekarien azterketarako giza-jarduera kontuan izan
behar da, arriskua handitu edo txikiagotu dezaketen faktore berriak sortu ahal
izan duelako edo aurreikusten den garapena alda dezake.
Bi ikuspuntu izan behar dira kontuan:
➢
ALDAKETAK egon diren ala ez. Adibidez: ibai baten ubidea aldatu den ala ez, eremu
basotsu bat bota den.
➢
JARDUERAK :Gizakien zenbait jarduerak arrisku garrantzitsuak ekar ditzakete.
Horregatik gune bateko arriskuak zehazteko ezinbestekoa da jakitea ea bertan
substantzia arriskutsuak gordetzen edo manipulatzen diren, errepideetatik
substantzia arriskutsuak garraiatzen diren…
3.2
ARRISKUEN KUANTIFIKAZIOA
Arriskuari balore bat ematea da, arriskuaren aurrean
neurri prebentiboak eta jardute neurriak beharrezkoak izango diren ala ez
zehazteko.
Arriskuaren kuantifikazioa egiteko erabiltzen diren
tresnak ARRISKU INDIZEA eta ARRISKU MAILA dira.
ARRISKU INDIZEA:
arrisku bati ematen zaion balorea da eta hau lortzeko gertaera emateko dagoen
probabilitatea eta eragingo lituzkeen kalteak hartzen dira kontuan
Arrisku indizeak, arrisku baten aurrean neurriak
planifikatu behar diren ala ez esango du. Hau kalkulatzeko “probabilitate indizea”
(IP) eta “kalte indizea” (ID) biderkatuz egiten da.
IR= IP.ID
IR= arrisku indizea
IP= probabilitate indizea. Gertakaria gertatzeko
probabilitatea
ID= kalte indizea. Gertaerak eragin dezakeen ondorioen
larritasuna
(Taulak ikusi)
ARRISKU MAILA: arrisku indizearen
baloreak arrisku eskala batekin erlazionatzen ditu.
3.3
ARRISKU POTENTZIALEN INBENTARIOA
Eremu edo gune bateko larrialdi-plana egiterakoan bertako
arrisku guztien multzoa da, bakoitzaren arrisku maila informazioarekin.
Inbentarioak ondorengoa zehaztu behar du:
Arriskuen identifikazioa
Arrisku bakoitzaren kuantifikazioa
Arriskua eremutan banatzea edo zonifikatzea,
intentsitatea eremu batetik bestera ezberdina denean. Zonifikazioa mapa batean
islatuko da, arrisku mapa deritzona.
4.
ARRISKU MAPAK
Arriskuak kuantifikatu ondoren mapa batean ezartzen dira
eta larrialdi-plana egiten da.
Arrisku mapek, larrialdi-plan batean lurraldeko eremu
ezberdinetan dagoen arrisku maila adierazten dute.
4.1
MAPEN INTERPRETAZIOA
Mota askotako mapak daude: politikoak, turistikoak,
historikoa, geologikoa, arriskukoak....
Hauek interpretatzen jakiteko kontzeptu batzuk ezagutu
behar dira:
ESKALA:
paperean agertzen dena errealitatean baino zenbat aldiz txikiagoa den
adierazten duen proportzioa da. Bi mota daude:
1.- Eskala Grafikoa: grafikoaren cm bakoitzak
errealitatean ze distantzia den adierazten duen grafikoa da.
2.- Zenbakizko eskala: maparen cm bakoitzak errealitatean
zenbat cm diren adierazten duen zenbakia.
1:2.000.000 maparen 1cm errealitatearen 2.000.000cm dira
KOORDENATUA: leku
bateko koordenatuak bertako latitudea eta longitudea zehazten duten posizioa
da.
ISOLINEAK:
balio bera duten puntuak lotzen dituzten lerroak dira. Erliebearen kasuan,
altura berean dauden puntuak lotzen dituzte.
IKURRAK: mapetan dauden elementu ezberdinak adierazten dituzte grafikoki.
4.2 NOLA EGITEN DIRA ARRISKU MAPAK
Lehengo oinarrizko mapa deritzona aukeratzen da, bertan
elementu guztiak jartzen dira eta arrisku mailaren arabera eremu ezberdinak
bereizten dira.
Oinarrizko mapa zein izango den aukeratzea oso
garrantzitsua da:
Eskala egokia izan behar du.
Maparen funtzioa kontuan hartu behar da zein elementu
sartu behar diren zehazteko. Eremua menditsua bada edo malda handiak badaude,
altitudeko isolineak izan beharko ditu.
Ondoren, mapa motaren arabera arriskuak, elementuak...
sartzen dira.
4.3
ARRISKU MAPA MOTAK
Sailkapen ezberdinak daude:
SAILKAPEN MOTA BAT:
Babes zibileko larrialdi-planetarako mapak. Hauek
estatalak, autonomikoak edo udalekoak izan daitezke.
Autobabeserako planen mapak. Jardueraren instalazioak
baino ez dira kontutan izango.
Aurreikus (previsible) daitezkeen arriskuen
baliabideetarako mapak.
adib: jende asko espero den ekitaldi bat. Kasu hauetan,
mapak ekitaldia izango den lekukoa izan behar du.
BESTE SAILKAPEN MOTA BAT:
Daramaten informazio motaren araberakoa;
- Arrisku mota bati dagokiona, mapan eremu ezberdinak
mugatzen dira arriskuaren arabera. Arrisku mota eta kolore bakoitzari dagokion
intentsitate maila agertuko da
- Arrisku mota ezberdinei dagokiona, ikurrak edo kolore
ezberdinak erabiliko dira.
Inbentario mapa, arrisku baten aurrean herrialde batek
dituen baliabide eta beharrak jasoko ditu.